شب یلدا، بلندترین شب سال، برای ایرانیان تنها یک رویداد تقویمی نیست؛ این شب، آیینی ریشه‌دار و نمادی از پیوند انسان با طبیعت، نجوم و امید است. شبی که از دل تاریکی، نوید روشنایی می‌دهد و قرن‌هاست با گردهمایی‌های خانوادگی، قصه‌گویی، شعرخوانی و آیین‌های نمادین، در حافظه جمعی ایرانیان زنده مانده است.
یلدا یا شب چله، یکی از کهن‌ترین جشن‌های ایرانی به شمار می‌رود که ریشه در باورهای ایران باستان و دانش نجومی نیاکان ما دارد. این شب هم‌زمان با انقلاب زمستانی است؛ زمانی که خورشید به پایین‌ترین نقطه خود می‌رسد و پس از آن، روزها به‌تدریج بلندتر می‌شوند. ایرانیان باستان این دگرگونی را نشانه پیروزی نور بر تاریکی و تولد دوباره خورشید می‌دانستند.
واژه «یلدا» برگرفته از زبان سریانی و به معنای «زادروز» یا «تولد» است. در فرهنگ ایرانی، این تولد نه‌تنها به خورشید، بلکه به امید، روشنایی و آغاز دوباره معنا می‌بخشد. نام «شب چله» نیز به آغاز چله بزرگ زمستان، یعنی چهل روز نخست فصل سرما، اشاره دارد؛ دوره‌ای که در باور عامه، طبیعت به سکون می‌رسد اما در بطن خود آماده زایش دوباره است.
آیین‌های یلدا، بازتابی از سبک زندگی جمع‌محور ایرانیان است. گردهم آمدن اعضای خانواده در کنار یکدیگر، خوردن میوه‌هایی چون انار و هندوانه به‌عنوان نماد برکت و تندرستی، فال حافظ، شاهنامه‌خوانی و نقل داستان‌های کهن، همگی نشان از اهمیت روایت، همدلی و انتقال فرهنگ از نسلی به نسل دیگر دارد.
ثبت شب یلدا در سال ۲۰۲۲ به‌عنوان میراث فرهنگی ناملموس در فهرست یونسکو، مهر تأییدی بر ارزش جهانی این آیین کهن است؛ آیینی که فراتر از مرزهای جغرافیایی، پیام‌آور صلح، همبستگی و احترام به چرخه‌های طبیعی زندگی است.
یلدا بیش از یک شب جشن، یادآور هویت فرهنگی ایرانیان و نمادی از ایستادگی در برابر تاریکی است. شبی که به ما می‌آموزد حتی در بلندترین شب‌ها نیز می‌توان به طلوع نور امیدوار بود؛ مفهومی که همچنان در قلب فرهنگ ایرانی زنده و الهام‌بخش باقی مانده است.